Theo tìm hiểu tại các chi cục hải quan phát sinh số nợ thuế, nguyên nhân chính là do các DN nhập khẩu ồ ạt nhiều lô hàng, khai báo giá thấp, từ chối tham vấn giá. Khi cơ quan Hải quan thực hiện kiểm tra sau thông quan theo quy định, doanh nghiệp không hợp tác, nhiều trường hợp bỏ trốn khỏi địa chỉ đăng ký kinh doanh.
Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cửa khẩu sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất Trần Ngọc Anh cho biết, số nợ của Hải quan sân bay Tân Sơn Nhất phát sinh 10 tỷ đồng, có đến 7 tỷ đồng phát sinh do ấn định thuế từ kiểm tra sau thông quan, nhưng doanh nghiệp đã bỏ trốn, khó có khả năng thu hồi nợ thuế. Trong đó có trường hợp Công ty TNHH Thương mại Phát triển Phú Phát nhập khẩu linh kiện điện tử, thẻ nhớ, khai giá thấp rồi “né” tham vấn giá để thông quan. Khi cơ quan Hải quan kiểm tra sau thông quan, ấn định thuế các lô hàng gần 5 tỷ đồng, DN mất tích luôn. Xác minh thành viên đại diện cho DN này là 2 cô gái 19 và 21 tuổi. Nhưng cả 2 cô này đều cho biết, không hề hay biết gì đến DN, có thể người ta đã lợi dụng hồ sơ xin việc của 2 cô này để thành lập DN, NK hàng hóa trốn thuế.
Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 Lê Văn Nhiễn cho rằng, trong gần 100 tỷ đồng nợ thuế phát sinh tại đơn vị trong thời gian qua chủ yếu do ấn định từ kết quả kiểm tra sau thông quan đối với hàng hóa nhập khẩu, nhưng doanh nghiệp không chấp hành nộp thuế. Chỉ trong tháng 6 và tháng 7/2016, Công ty TNHH vật liệu xây dựng Gia Hưng Thịnh và Công Ty TNHH xây dựng Phúc Giang (cùng ở địa chỉ 63 Nguyễn Bá Huân, phường Thảo Điền, quận 2, TP.HCM) đã mở hàng chục tờ khai hải quan NK mặt hàng gạch lót sàn qua cảng Cát Lái, khai báo giá thấp, từ chối tham vấn giá để được thông quan theo quy định. Khi cơ quan Hải quan thực hiện kiểm tra sau thông quan, DN không hợp tác, không hoạt động tại địa chỉ đăng kí kinh doanh… để lại khoản nợ trên 3,4 tỷ đồng tiền thuế do cơ quan Hải quan ấn định.
Tương tự, trong tháng 8 và tháng 9/2016, Công ty TNHH Nguyễn Phụng (17 Hồ Bá Kiện, P.15, quận 10- TP.HCM) mở 17 tờ khai hải quan NK thực phẩm đông lạnh, gồm chân, cánh, đùi gà đông lạnh; khoai tây đông lạnh và chân lợn có xuất xứ từ Úc, Brazil, Ba Lan…khai báo giá thấp, chỉ nộp trên 324 triệu đồng tiền thuế. Phát hiện giá khai báo bất hợp lý, Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 đề nghị tham vấn giá, DN không đồng ý, nên cơ quan Hải quan phải giải quyết thông quan theo quy định, đồng thời chuyển hồ sơ cho Đội Quản lý thuế thực hiện kiểm tra sau thông quan, ấn định thuế trên 3,7 tỷ đồng. Như vậy, so với số thuế DN thực nộp tại thời điểm thông quan (324 triệu đồng), DN còn phải nộp bổ sung gần 3,4 tỷ đồng, nhưng hiện nay DN này đã bỏ trốn khỏi địa chỉ đăng kí kinh doanh.
Tháng 5 và tháng 6-2016, Công ty TNHH Gấu Đỏ mở 28 tờ khai hải quan NK mặt hàng đông lạnh là cánh, chân, đùi gà; đầu cá hồi đông lạnh khai báo giá tính thuế hàng NK rất thấp. Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 kiểm tra sau thông quan, ấn định thuế tăng hơn 4,7 tỷ đồng. Hay như trường hợp của Công Ty TNHH Văn Thịnh và Công ty TNHH Asia Join đều được cấp phép vào tháng 5/2016, có địa chỉ tại 475D, Lê Trọng Tấn, phường Sơn Kỳ, Quận Tân Phú, TP.HCM nhập khẩu hàng chục lô hàng thịt gà đông lạnh, khai báo giá thấp để thông quan hàng hóa như những trường hợp trên, cả hai DN cũng đang để lại số nợ thuế trên 10 tỷ đồng, sau khi hải quan thực hiện kiểm tra sau thông quan và ấn định thuế.
Theo Cục Hải quan TP.HCM, mặc dù quy định của pháp luật là nộp thuế trước khi thông quan, giải phóng hàng nhưng số liệu nợ thuế luôn tăng qua các kỳ báo cáo. Tính đến ngày 28/2/2017, số nợ thuế phát sinh so với cùng kì năm 2016 gần 809 tỷ đồng. Nguyên nhân phát sinh số thuế nêu trên do các chi cục ấn định thuế sau thông quan, doanh nghiệp không chấp hành, khiếu nại, có trường hợp doanh nghiệp bỏ trốn, đóng mã số thuế không hoạt động tại địa chỉ đăng ký kinh doanh; Phát sinh nợ thuế do ấn định thuế hàng sản xuất xuất khẩu đối với doanh nghiệp không đến thanh khoản hợp đồng; Hàng an ninh quốc phòng miễn thuế, chờ quyết định miễn thuế. Một số trường hợp tờ khai chờ hủy, nộp nhầm đơn vị thụ hưởng chờ điều chỉnh.
Theo Phó Chi cục trưởng Lê Văn Nhiễn, chi cục đã áp dụng các biện pháp thu hồi nợ theo Luật Quản lý thuế, trừ 2 biện pháp khó áp dụng: Kê biên tài sản doanh nghiệp; phối hợp với Cục Thuế địa phương tạm ngừng sử dụng hóa đơn, nhưng đều không hiệu quả, do các hầu hết những DN này đã bỏ trốn khỏi địa chỉ đăng ký kinh doanh. Để kịp thời có biện pháp thích hợp nhằm thu hồi nợ thuế cho ngân sách nhà nước, hiện Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 đã rà soát danh sách 17 DN nhập khẩu mặt hàng thực phẩm đông lạnh và gạch men trong năm 2016, khai báo giá thấp để thực hiện đôn đốc thu hồi nợ thuế. Đối với các trường hợp DN cố tình không nộp thuế, kết quả xác minh phát hiện DN không còn hoạt động tại địa chỉ đăng ký kinh doanh, cơ quan Hải quan sẽ chuyển hồ sơ cho cơ quan Công an để hỗ trợ truy tìm giám đốc DN
Nêu khó khăn về thủ tục để được xóa nợ thuế, ông Lê Chiến Thắng, Phó Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 4, hiện nay số nợ không có khả năng thu phần nhiều của các doanh nghiệp không hoạt động sắp phá sản. Việc xóa nợ chỉ áp dụng được với doanh nghiệp nhà nước giải thể, phá sản, chưa có cơ chế áp dụng đối với các công ty TNHH, doanh nghiệp tư nhân… khiến công tác xử lý, thu hồi nợ thuế của đơn vị cũng gặp không ít khó khăn.
Để công tác thu hồi nợ thuế đạt hiệu quả, Phó Cục trưởng Cục Hải quan TP.HCM Nguyễn Hữu Nghiệp chỉ đạo thành lập Tổ đôn đốc thu hồi nợ đọng từ cấp cục đến các chi cục; các chi cục lên danh sách các doanh nghiệp nợ đọng, tên giám đốc, địa chỉ thường trú của giám đốc, số thuế nợ đọng gửi cho Phòng Thuế XNK để sàng lọc công khai trên các phương tiện truyền thông đại chúng. Một số trường hợp nợ thuế lớn phát sinh gần đây, Cục Hải quan TP.HCM sẽ xem xét chuyển cho cơ quan Công an để phối hợp truy tìm giám đốc DN, thu hồi nợ đọng.